"Sieroce pociągi" Christina Baker-Kline

Wydawnictwo: Czarna Owca

Seria wydawnicza: Szmaragdowa Seria

Liczba stron: 372

Rok wydania: 2014

Sieroce pociągi to pasjonująca historia o przyjaźni, poszukiwaniu bliskości i swojego miejsca w świecie.

Molly Ayer zostaje przyłapana na kradzieży książki z biblioteki. Staje przed wyborem: kilka miesięcy w poprawczaku lub praca społeczna – uporządkowanie strychu leciwej wdowy. Dziewczyna wybiera drugą opcję i trafia do domu Vivian Daly. Nie spodziewa się tego, co przyniesie jej los…

Na początku XX wieku, tysiące samotnych dzieci wywożono „sierocymi pociągami” z głodującego Nowego Jorku na farmy Środkowego Zachodu USA. Vivian była jednym z nich. Kobieta próbowała wymazać z pamięci trudne lata, jednak kufry na strychu przechowały świadectwa jej przeszłości.

Wizyty Molly przywołują wspomnienia wielu tragicznych wydarzeń, porzucenia, wyobcowania. Pomimo różnicy wieku kobiety zaprzyjaźniają się ze sobą, odkrywając że ich losy i charaktery nie są tak różne, jak mogłoby się wydawać. Obydwie spędziły dzieciństwo samotnie, na wędrówce z jednego domu zastępczego do drugiego, wychowywane przez obcych ludzi.  Obie noszą w sobie wiele pytań dotyczących przeszłości, na które nie znają odpowiedzi…

„Sieroce pociągi” to powieść, która przybliża nieco czytelnikowi jeden z mniej znanych epizodów, który miał miejsce w historii Stanów Zjednoczonych. Tytułowe „sieroce pociągi” w latach 1854-1929 transportowały tysiące osieroconych i opuszczonych dzieci ma farmy Środkowego Zachodu. Maluchy i nieco starsze dzieci były wystawiane na pokaz przed potencjalnymi opiekunami, którzy często szukali jedynie darmowej siły roboczej. Nikt nie przejmował się warunkami, które panowały w rodzinach, do których trafiali pasażerowie sierocych pociągów, nikt ich nie kontrolował. Wystarczyło podpisać deklarację by stać się opiekunem młodego chłopaka lub dziewczyny, na których scedowano domowe obowiązki, prace w polu, czy prace w rodzinnych przedsiębiorstwach. Nie można oczywiście demonizować tego zjawiska, zapewne wiele dzieci trafiło do normalnych, kochających rodzin, jednak autorka „Sierocych pociągów” skupiła się na tej ciemniejszej stronie procesu „adopcji" . Temat, który poruszyła w swej powieści Christina Baker-Kline był diabelnie ciekawy, szkoda jedynie, że autorka nie do końca wykorzystała cały jego potencjał.

Powieść Baker-Kline dzieli się na dwie części narracyjne, które się przeplatają. Czytelnik słucha pierwszoosobowej relacji dziewięćdziesiojednoletniej staruszki, która opowiada o swoim życiu. Vivian Dyle, irlandzka imigrantka, była jednym z dzieci przewożonych w „sierocych pociągach”. Kobieta relacjonuje swoje życie wypełnione kolejnymi - przewidywalnymi dla czytelnika - dramatami. Drugim wątkiem w powieści jest historia współczesnej nastolatki, która również jest sierotą żyjącą w nieprzyjaznej jej rodzinie zastępczej. Ta część opowieści jest prowadzona przy pomocy narracji trzecioosobowej.

Molly wpada w kłopoty, kiedy chce ukraść z biblioteki książkę. Siedemnastolatka w ramach kary ma pomóc Vivian uprzątnąć strych. Losy dwóch kobiet się splatają, ale czytelnikowi przyjdzie nieco poczekać, by uświadomić sobie w jaki sposób łączą się dwie, właściwie całkowicie oderwane od siebie opowieści. To prawda, ze Vivian i Molly łączy pewna analogia losów, ale ich historie, prowadzone w zupełnie innych stylach narracyjnych, wydają się stanowić dwa oddzielne, równolegle płynące wątki fabuły. Staruszka opowiada swą historię czytelnikowi, a nie Molly – podejmuje ona swą opowieść zanim poznaje młodą dziewczynę, a więc zanim mogłaby opowiedzieć jej historię swojego życia. Dopiero gdzieś w połowie powieści autorka jakby się budzi i zaczyna łączyć wątki w taki sposób, by wydawało się, że wszystko to czego dowiedział się o Vivian czytelnik, wie również pomagająca jej siedemnastolatka.

Sposób prowadzenie narracji nie sprawdza się w tej książce, autorka zamieniła kolejność wydarzeń. Najpierw to my – czytelnicy - „słuchamy” wyznania starszej kobiety. Dopiero później pisarka wyjaśnia dlaczego bohaterka rozpoczęła snucie swej historii i jakie relacje łączą ją z pomagającą jej nastolatką. Bardzo długo zastanawiałam się po co autorka wprowadziła postać Molly, czy była ona do czegoś potrzebna? Czy Molly wnosi do fabuły coś istotnego, cennego, ważnego z punktu widzenia pozostałych bohaterów?  Przecież Vivian nie potrzebuje pretekstu by opowiadać o swoim życiu - przecież jej relacja zaczyna się zanim poznaje „zbuntowaną” nastolatkę. Molly ma swój udział w rozwiązaniu historii, ale wątek z nią związany wydał mi się wypełniaczem fabuły. Historia nastolatki nie była rozwinięta, była jakimś dziwnym przerywnikiem wciskanym pomiędzy kolejne części opowieści Vivian. Pisarka nie pokusiła się nawet o sensowne zamknięcie jej wątku.

„Sieroce pociągi” to wzruszająca powieść, nie przeczę, ale ma ona jednak swoje wady. Historia Vivian jest ciekawa, ale w wielu miejscach przewidywalna. Wątek Molly mnie nie zainteresował, wydał mi się wepchnięty na siłę. Hollywoodzkie zakończenie powieści wydało mi się pisane na chybcika - byle szybko zakończyć i byle wszystko skończyło się dobrze. Zakończenie powieści jest pozytywne, ale bardzo mocno trąci nieprawdopodobieństwem.

Na pierwszy rzut oka Christina Baker-Kline napisała poruszająca powieść o dwóch sierotach, które szukają swego miejsca na Ziemi. O dwóch opuszczonych dziewczynach, które przystosowują się do warunków panujących w kolejnych rodzinach zastępczych. Gdyby powieść została jednak odarta z atrakcyjnego, historycznego tła, to w rękach czytelników pozostałaby przeciętna powieść obyczajowa powielająca znane schematy. To prawda, że wzruszałam się w odpowiednich momentach, kilka razy uroniłam nawet łzę, ale podczas lektury cały czas towarzyszyła mi świadomość, że wiem jakimi motywami posłuży się za chwilę autorka.