"Celownik" Blaže Minevski

Wydawnictwo: Biblioteka słów

liczba stron: 344

Rok wydania: 2018

Narrator, jednocześnie główna postać utworu, snajper, reprezentant świata chrześcijańskiego, kieruje strzelbę w stronę swego celu – muzułmanki, która ze swego punktu obserwacyjnego celuje z broni w jego stronę. Każde z nich może strzelić w ciągu sekundy, żadne nie wykonuje decydującego ruchu.
 

Doruntina – jak nazywa swoją przeciwniczkę narrator, nawiązując do bałkańskiej legendy o miłości, która przezwycięża śmierć – staje się niemą słuchaczką opowieści o dzieciństwie i dojrzewaniu bohatera, jego studiach literackich, wątek ostatnich wojen domowych toczonych na Bałkanach przeplata się z osobistymi doświadczeniami i przeżyciami autora. Liczne nawiązania do bohaterów dzieł literatury światowej sprawiają, że przeszłość miesza się z teraźniejszością, fikcja z rzeczywistością.

Konflikty zbrojne są tu tylko pretekstem do poszukiwania odpowiedzi na pytania najistotniejsze, dotyczące natury człowieczeństwa. Otrzymujemy uniwersalną opowieść o życiu i śmierci, miłości i nienawiści, bezsensie wojny, wewnętrznych konfliktach i absurdalności ludzkiej egzystencji.

Powieść uznana została przez krytyków mianem arcydzieła macedońskiej, a zarazem europejskiej i światowej literatury.

„Celownik” Blaže Minevskiego to literacki klejnot - wybitne arcydzieło literatury macedońskiej, wymagająca i niezwykle ambitna powieść postmodernistyczna napisana w roku 2007, której bohaterami - obok ludzi - są wojna, miłość, życie i śmierci oraz  literatura.

„Mogłaś mnie zabić, zanim cię odkryłem wśród pierwiosnków” – mówi główny bohater a zarazem narrator powieści - pisarz-snajper Konstantin - kiedy przez wizjer swego karabinu dostrzega celującą do niego z drugiego brzegu rzeki piękność, której nadaje imię Doruntina. „Widzę, jak trzymasz palec na spuście, tak samo jak ja: możesz we mnie trafić, tak jak ja mogę trafić w ciebie” – dodaje, nieco zdziwiony i zarazem zaintrygowany całą sytuacją. Oto dwoje wyborowych snajperów spogląda na siebie przez wizjery swych karabinów, każde z nich jest gotowe do oddania strzału, jednak zamiast tego oboje wahają się przed naciśnięciem spustu, wpatrując się w siebie intensywnie. Między leżącym w cieniu ostów mężczyzną i otoczoną złotymi pierwiosnkami kobietą nawiązuje się przedziwna nić porozumienia. Wbrew wszelkiej logice i instynktowi, zafascynowany Doruntiną Konstantin rozpoczyna ze swą przeciwniczką przedziwną, niemą rozmowę, w której opowiada jej o swoim życiu – dzieciństwie, dorastaniu, pierwszych miłościach i erotycznych fascynacjach, o wyjeździe do Stanów i  literaturze.

Powieść macedońskiego autora to bardzo specyficzny utwór, który wymaga od czytelnika ogromnego skupienia i otwartości. Piękny, liryczny, ale momentami trudny język, skacząca z wątku na wątek narracja prowadzona przy pomocy techniki strumienia świadomości, przepełniona symboliką i licznymi odniesieniami do literatury fabuła wymagają od czytelnika niezwykłego, intelektualnego zaangażowania, a momentami nawet pewnej dozy cierpliwości.

„Celownik” to tytuł dla koneserów literatury, wyrobionych i dojrzałych czytelników ceniących sobie narracyjny kunszt, poetycki język (zakochałam się w bogatych, pełnych niekonwencjonalnych przenośni i porównań opisach Minevskiego) i literacki eksperyment oraz dla osób o otwartych umysłach lubiących poszerzać swe literackie horyzonty. Mnie ta powieść zachwyciła, smakowałam ją tygodniami, czytając niektóre fragmenty po kilka razy, ale nie będę Was okłamywać – niestety to nie jest książka dla wszystkich. Dla przeciętnego, preferującego głównie literaturę popularną czytelnika powieść może okazać się zbyt ciężka w odbiorze. 

Książkę przeczytałam dzięki uprzejmości wydawnictwa: Biblioteka Słów

Wyzwanie „W 80 książek dookoła świata”. Przystanek Macedonia.